| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Co oznacza likwidacja LIBOR-u dla kredytów frankowych? | Likwidacja LIBOR-u oznacza zastąpienie go wskaźnikiem SARON, co wpływa na sposób naliczania oprocentowania i wysokość rat kredytów frankowych. |
| Dlaczego LIBOR został wycofany? | LIBOR został wycofany z powodu afer manipulacyjnych i braku oparcia w rzeczywistych transakcjach, co podważyło jego wiarygodność. |
| Jakie są skutki prawne zmiany wskaźnika z LIBOR na SARON? | Zmiana wskaźnika nie unieważnia umów kredytowych, a sądy uznają rozporządzenie UE za podstawę do automatycznej korekty oprocentowania. |
Kredyty frankowe zdobyły w Polsce ogromną popularność w pierwszych dekadach XXI wieku. Wiele rodzin zdecydowało się na finansowanie swoich nieruchomości właśnie we franku szwajcarskim ze względu na atrakcyjne oprocentowanie oparte na wskaźniku LIBOR. Jednak zmieniające się realia rynkowe i globalne skandale finansowe doprowadziły do decyzji o likwidacji LIBOR-u oraz zastąpieniu go nowym benchmarkiem – SARON-em. Zmiana ta, która weszła w życie od 1 stycznia 2022 roku, ma istotne konsekwencje dla ponad 400 tysięcy polskich frankowiczów. Warto zrozumieć, czym był LIBOR, dlaczego nastąpiła jego likwidacja oraz jak przejście na SARON wpłynie na wysokość rat i sytuację prawną kredytobiorców.
LIBOR – czym był i dlaczego jest likwidowany?
LIBOR, czyli London Interbank Offered Rate, to wskaźnik referencyjny powstały w latach 80. XX wieku. Służył do określania kosztu pożyczek między bankami na rynku międzybankowym w kilku kluczowych walutach, w tym we franku szwajcarskim (CHF). Jego wartość była ustalana na podstawie kwotowań składanych przez największe banki, które deklarowały po jakiej stopie są gotowe pożyczać pieniądze innym instytucjom finansowym.
Mechanizm działania LIBOR-u opierał się więc na deklaracjach banków, a nie na faktycznych transakcjach, co z czasem okazało się poważnym mankamentem. Przykładowo, gdy banki miały motywacje do manipulacji stawkami, mogły zawyżać lub zaniżać wartości wskaźnika dla własnych korzyści. Takie praktyki ujawniono podczas skandalu finansowego w 2012 roku, który znacząco podważył wiarygodność LIBOR-u jako rzetelnego benchmarku.
W efekcie tych wydarzeń Financial Conduct Authority (FCA), brytyjski regulator rynku finansowego, ogłosił w 2017 roku plan zakończenia publikacji LIBOR-u po 2021 roku. Główne przyczyny likwidacji to właśnie ryzyko manipulacji oraz potrzeba przejścia na bardziej transparentne i oparte na rzeczywistych danych wskaźniki. Likwidacja LIBOR-u jest więc elementem szerokiej reformy systemu referencyjnych stóp procentowych w globalnym sektorze finansowym.
SARON – nowy wskaźnik dla kredytów frankowych
Zastąpienie LIBOR-u dla franka szwajcarskiego nastąpiło poprzez wdrożenie SARON-u (Swiss Average Rate Overnight), który od początku 2022 roku stał się oficjalnym benchmarkiem dla produktów finansowych denominowanych we franku. SARON jest obliczany przez SIX Swiss Exchange i opiera się na rzeczywistych transakcjach overnight zabezpieczonych obligacjami szwajcarskimi (tzw. repo).
W przeciwieństwie do deklaratywnego charakteru LIBOR-u, SARON oparty jest na aktywnym rynku o wysokiej płynności – średnio około 30 miliardów CHF dziennie – co gwarantuje większą wiarygodność i transparentność wskaźnika. Dodatkowo obliczanie SARON-u odbywa się ciągle w trakcie dnia handlowego, a nie jednorazowo o określonej godzinie, co pozwala na lepsze odzwierciedlenie aktualnej sytuacji rynkowej.
Przejście z LIBOR na SARON wymagało także zastosowania stałego spreadu korygującego (0,057% dla okresu trzymiesięcznego), który ma wyrównać historyczne różnice między oboma wskaźnikami. Dzięki temu zmiana zachowuje spójność umów kredytowych i minimalizuje ryzyko nagłych skoków oprocentowania wynikających z samej zmiany benchmarku.
Bezpośredni wpływ na kredyty frankowe
Dla kredytobiorców frankowych najbardziej istotna jest kwestia wpływu likwidacji LIBOR-u i wprowadzenia SARON-u na wysokość ich rat kredytowych. Oprocentowanie dotychczas ustalane było jako suma marży banku i wartości LIBOR-u aktualizowanego co trzy miesiące lub pół roku. Po zmianie podstawą stał się SARON wraz ze wspomnianym spreadem korygującym.
Analizy porównawcze pokazują, że średni poziom SARON-u jest nieznacznie wyższy niż historyczne wartości LIBOR-u. Dla przykładu, przy kredycie hipotecznym o wartości 300 tys. CHF spłacanym przez 30 lat miesięczna rata może wzrosnąć o około 15-20 CHF. Jednak dzięki wprowadzeniu spreadu korygującego efekt ten jest minimalizowany i dla wielu klientów różnica pozostaje praktycznie niezauważalna.
Banki były zobowiązane do poinformowania klientów o zmianie benchmarku oraz przedstawienia symulacji nowych rat wynikających ze stosowania SARON-u. W większości przypadków proces ten przebiegł automatycznie – około 78% instytucji zastosowało mechanizm bez konieczności podpisywania aneksów przez klientów. Pozostałe banki wymagały formalnego potwierdzenia zmiany warunków umowy.
Skutki prawne i ekonomiczne likwidacji LIBOR-u
Likwidacja LIBOR-u wywołała również liczne dyskusje dotyczące konsekwencji prawnych związanych ze zmianą wskaźnika referencyjnego w umowach kredytowych denominowanych we frankach szwajcarskich. Część frankowiczów podnosiła argumenty o konieczności unieważnienia lub renegocjacji umów ze względu na tę zmianę.
Jednak orzecznictwo polskich sądów jasno wskazuje, że zmiana wskaźnika nie stanowi podstawy do unieważnienia umowy kredytowej. Sąd Okręgowy w Warszawie podkreślił, że rozporządzenie Komisji Europejskiej stanowi lex specialis regulujące tę kwestię i nakłada obowiązek stosowania nowych wskaźników referencyjnych bez konieczności dodatkowego porozumienia stron.
Z punktu widzenia ekonomii rynkowej przejście z LIBOR-u na SARON przyczynia się do zwiększenia stabilności systemu bankowego oraz ogranicza ryzyko walutowe związane z kredytami frankowymi. Dodatkowo restrukturyzacja produktów pochodnych powiązanych z tymi kredytami (np. IRS) obniżyła globalne ryzyko kontrahenta i poprawiła przejrzystość całego rynku finansowego.
Co dalej? Rady dla frankowiczów
Dla osób posiadających kredyty we frankach szwajcarskich kluczowe jest aktywne monitorowanie zmian dotyczących swojego zadłużenia. Przede wszystkim warto regularnie sprawdzać aktualną wysokość składników oprocentowania – czyli wartości SARON oraz marży bankowej – by mieć pełną kontrolę nad kosztami obsługi długu.
Kolejnym krokiem może być rozważenie refinansowania kredytu hipotecznego do złotego polskiego zwłaszcza wtedy, gdy kurs CHF/PLN oscyluje poniżej poziomu około 4,20 zł. Taka decyzja wymaga jednak dokładnej analizy warunków rynkowych oraz indywidualnej sytuacji finansowej klienta.
Eksperci rekomendują także śledzenie orzecznictwa sądowego dotyczącego klauzul niedozwolonych czy innych aspektów umownych kredytów frankowych. Wiedza ta pozwoli lepiej zarządzać ryzykiem prawnym oraz podejmować świadome decyzje dotyczące potencjalnych działań renegocjacyjnych lub ugód z bankiem.
Podsumowując, likwidacja LIBOR-u i zastąpienie go przez SARON to ważny krok ku większej transparentności i stabilności rynku finansowego. Chociaż zmiana ta nie eliminuje wszystkich wyzwań związanych z kredytami frankowymi, daje pewność prawną i ogranicza ryzyko manipulacji wskaźnikami oprocentowania. Frankowicze powinni być świadomi tych zmian oraz aktywnie zarządzać swoim zadłużeniem, korzystając z dostępnych narzędzi i porad ekspertów finansowych oraz prawnych.
