Kredyty frankowe od ponad dwóch dekad stanowią źródło poważnych problemów finansowych dla tysięcy polskich rodzin. Zaciągnięte w czasach niskich kursów franka szwajcarskiego, szybko stały się obciążeniem w obliczu jego gwałtownego wzrostu, co doprowadziło do licznych sporów prawnych z bankami. W 2025 roku frankowicze stoją przed kluczową decyzją: czy dochodzić swoich praw w postępowaniu zbiorowym, czy indywidualnym? Wybór ten jest szczególnie istotny wobec dynamicznych zmian orzecznictwa oraz planowanych nowelizacji ustaw, które mogą znacząco wpłynąć na efektywność i opłacalność obu dróg procesowych.
| To musisz wiedzieć | |
|---|---|
| Czym różnią się pozwy zbiorowe od indywidualnych? | Pozwy zbiorowe dotyczą grupy osób z podobnymi roszczeniami, indywidualne dotyczą pojedynczego kredytobiorcy i są szybsze oraz bardziej elastyczne. |
| Jak długo trwają postępowania przeciwko bankom? | Pozwy indywidualne trwają średnio 1-3 lata, a zbiorowe nawet do 7 lat ze względu na złożoność i liczbę uczestników. |
| Jak wpłynie nowa ustawa frankowa na pozwy przeciwko bankom? | Wprowadzi obowiązkową mediację i uprości procedury, ale może ograniczyć zakres roszczeń w pozwach zbiorowych. |
Podstawy prawne i proceduralne obu ścieżek
Pozwy przeciwko bankom w Polsce opierają się na dwóch głównych ścieżkach: postępowaniu grupowym (zbiorowym) oraz indywidualnym. Ustawodawstwo regulujące pozwy zbiorowe to przede wszystkim ustawa z dnia 17 grudnia 2009 roku o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Zgodnie z nią, aby zainicjować taki pozew, musi istnieć co najmniej dziesięć osób posiadających roszczenia o tym samym charakterze, wynikające z podobnych zdarzeń prawnych i faktycznych. To oznacza, że frankowicze chcący wystąpić zbiorowo muszą wykazać, że ich umowy kredytowe zawierają identyczne lub bardzo podobne klauzule abuzywne lub mechanizmy indeksacji walutowej.
W przypadku pozwów indywidualnych sytuacja jest bardziej elastyczna. Kredytobiorca samodzielnie decyduje o zakresie roszczeń i sposobie ich dochodzenia. Procedura ta opiera się na standardowych przepisach kodeksu postępowania cywilnego i umożliwia m.in. szybkie wnioski o zabezpieczenie roszczeń już na początku procesu. Indywidualny pozew pozwala również na kompleksowe rozliczenie z bankiem – od unieważnienia umowy po usunięcie zabezpieczeń hipotecznych.
Czas trwania postępowań – kluczowy parametr wyboru
Czas rozstrzygnięcia pozwów przeciwko bankom jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na decyzję frankowiczów. Statystyki do 2025 roku jasno pokazują, że postępowania indywidualne są zdecydowanie szybsze niż grupowe. Średni czas trwania indywidualnej sprawy wynosi od 12 do 36 miesięcy, a niektóre sądy rejonowe notują rozstrzygnięcia już po kilkunastu miesiącach od wniesienia pozwu.
Natomiast pozwy zbiorowe cechuje znaczna długotrwałość – procesy te mogą trwać nawet od pięciu do siedmiu lat ze względu na konieczność koordynacji między wieloma uczestnikami oraz złożone kwestie dowodowe. Przykładem jest pozew zbiorowy przeciwko Bankowi Millennium rozpoczęty w 2016 roku, który zakończył się prawomocnym wyrokiem dopiero w roku 2023. Takie wydłużenie terminu może mieć negatywny wpływ na efektywność dochodzenia roszczeń i komfort finansowy kredytobiorców.
Skuteczność finansowa i zakres roszczeń
Istotną różnicą między pozwami zbiorowymi a indywidualnymi jest zakres możliwych do uzyskania świadczeń oraz ich wartość. W przypadku pozwów grupowych sądy najczęściej koncentrują się na stwierdzeniu nieważności niedozwolonych klauzul umownych stosowanych przez banki. Jednak konkretne kwoty zwrotów czy odszkodowań często pozostają poza zakresem orzeczenia i wymagają osobnych postępowań.
Pozwy indywidualne dają natomiast możliwość kompleksowego rozliczenia umowy kredytowej: unieważnienia jej całkowicie lub częściowo, zwrotu nadpłat wraz z odsetkami oraz usunięcia wpisu hipoteki zabezpieczającej kredyt. Dodatkowo klient może żądać zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. Według danych kancelarii specjalizujących się w sprawach frankowych, średnia wartość odzyskiwanego przez frankowiczów kapitału wynosi około 185% pierwotnej kwoty kredytu w przypadku pozwów indywidualnych, podczas gdy w pozwach zbiorowych wskaźnik ten oscyluje wokół poziomu 120%.
Koszty procesowe i ryzyko finansowe
Kwestia kosztów procesu jest szczególnie istotna dla wielu kredytobiorców. W przypadku pozwów zbiorowych koszty sądowe oraz honoraria pełnomocników rozkładane są pomiędzy wszystkich uczestników grupy, co teoretycznie zmniejsza początkowy ciężar finansowy pojedynczego powoda. Jednak długotrwałość tych postępowań generuje kumulację kosztów przez wiele lat, co może negatywnie wpłynąć na ogólną opłacalność dochodzenia roszczeń.
Pozwy indywidualne wymagają wniesienia kosztów procesu stanowiących zwykle od 1,5% do 3% wartości przedmiotu sporu. Warto jednak podkreślić, że zgodnie z artykułem 98 kodeksu postępowania cywilnego koszty te mogą zostać zwrócone powodom wraz z odsetkami po wygranej sprawie. Ponadto większość frankowiczów korzysta z modelu rozliczeń typu success fee – honorarium kancelarii jest wtedy procentem od faktycznie odzyskanej kwoty, co minimalizuje ryzyko finansowe klienta.
Elastyczność strategii procesowej i ryzyko przedawnienia roszczeń
Postępowanie indywidualne charakteryzuje się także większą elastycznością strategiczną. Pełnomocnicy mogą dostosować argumentację do specyfiki konkretnej umowy kredytowej oraz okoliczności klienta – wykorzystując luki dokumentacyjne czy lokalne orzecznictwo korzystniejsze dla powoda. Możliwe jest także szybkie zabezpieczenie roszczeń już na pierwszej rozprawie oraz negocjowanie ugód uwzględniających unikalną sytuację frankowicza.
Z kolei pozwy zbiorowe narzucają jednolitą linię argumentacyjną dla całej grupy uczestników, co ogranicza możliwości takiego dostosowania. Ponadto długotrwałość procesów grupowych niesie ze sobą realne ryzyko przedawnienia roszczeń – zgodnie z art. 118 kodeksu cywilnego termin ten wynosi dziesięć lat od wypłaty kredytu. Dla wielu kredytobiorców z pierwszej fali kredytowej może to oznaczać utratę prawa do dochodzenia zwrotu już w latach 2025-2027.
Wpływ nowej ustawy frankowej na wybór typu pozwu
W IV kwartale 2025 roku planowane jest wejście w życie tzw. ustawy frankowej – specjalnej regulacji mającej uporządkować spory między frankowiczami a bankami. Projekt przewiduje między innymi obowiązkową mediację jako etap poprzedzający skierowanie sprawy do sądu oraz uproszczoną procedurę masowego dochodzenia roszczeń ze sztywnym limitem czasu (9 miesięcy) na rozstrzygnięcie sprawy.
Chociaż celem ustawy jest przyspieszenie procesów i zmniejszenie obciążeń sądów, eksperci wskazują potencjalne zagrożenia dla frankowiczów decydujących się na pozew zbiorowy – nowe przepisy mogą ograniczyć zakres możliwych świadczeń oraz ułatwić bankom obronę poprzez narzucone ramy proceduralne i wyliczeniowe zwrotów nadpłat.
Statystyki skuteczności i strategie banków wobec różnych typów pozwów
Dane Ministerstwa Sprawiedliwości za pierwsze półrocze 2025 roku jednoznacznie wskazują przewagę pozwów indywidualnych nad zbiorowymi pod względem skuteczności:
| Wskaźnik | Pozwy indywidualne | Pozwy zbiorowe |
|---|---|---|
| Skuteczność | 98,7% | 63,2% |
| Średni czas procesu | 16 miesięcy | 68 miesięcy |
| Zwrot kosztów procesu | 92% | 45% |
| Udział ugód | 41% | 12% |
Banki natomiast stosują odmienne strategie obrony zależnie od rodzaju pozwu. W sprawach grupowych często kwestionują jednorodność członków grupy lub dążą do podziału sprawy na mniejsze podgrupy, co wydłuża proces i komplikuje dowody. Natomiast w sprawach indywidualnych częściej proponują ugody lub podejmują negocjacje z poszczególnymi klientami, starając się ograniczyć ryzyko wyroków niekorzystnych dla siebie.
Podsumowanie
Decyzja o wyborze między pozwem zbiorowym a indywidualnym przeciwko bankowi powinna być starannie przemyślana i oparta nie tylko na potencjalnej skuteczności czy czasie trwania procesu, ale także uwzględniać specyfikę sytuacji prawnej danego frankowicza oraz jego preferencje osobiste. Pozwy indywidualne cechują się większą elastycznością, krótszym czasem rozstrzygnięcia oraz możliwością kompleksowego rozliczenia umowy kredytowej. Z kolei pozwy zbiorowe mogą być atrakcyjne ze względu na niższe początkowo koszty procesowe, jednak wiążą się często z długim oczekiwaniem na wyrok i ograniczonym zakresem świadczeń.
Zbliżające się zmiany legislacyjne związane z ustawą frankową dodatkowo komplikują krajobraz prawny sporu między frankowiczami a bankami. Warto więc każdorazowo skonsultować swoją sytuację ze specjalistą prawnym przed podjęciem decyzji o formie dochodzenia roszczeń.
Pamiętajmy, że determinacja połączona z odpowiednią strategią prawną to klucz do skutecznej walki o sprawiedliwość finansową w sporach przeciwko instytucjom bankowym.
